Interesse?

Al een kwarteeuw lang is Bebat het Belgische organisme dat de circulaire economie van batterijen helpt beheren: het staat zowel in voor de inzameling van gebruikte batterijen als voor het sorteren en recycleren. De metalen en waardevolle materialen worden eruit gehaald zodat ze opnieuw als grondstof gebruikt kunnen worden. Maar daarnaast helpt Bebat de aangesloten bedrijven om te voldoen aan hun wettelijke verplichtingen en voert daartoe audits uit.

De markt

Een vraag van Robert Bothuyne in het Vlaams parlement leverde enkele recente cijfergegevens op over de resultaten van de Bebat-activiteiten. De bevoegde minister aan Vlaamse kant Zuhal Demir vroeg deze tabel op over de regionale inzameling van gebruikte batterijen in 2023:

Die afgedankte batterijen kwamen van verzamelpunten in winkels, scholen, recyclageparken en bedrijven. Maar ook in ontmantelcentra worden nog batterijen gerecupereerd: die waren vorig jaar goed voor 256.864 kg, waarvan het merendeel (148.766 kg) in Vlaamse installaties ingezameld werd. Dat brengt het totale ingezamelde gewicht op 3.893.915 kg.

Bijna 4.000 ton batterijen werden dus in België ingezameld in één jaar: een stijging met 5% of 180 ton. Bebat heeft in 2023 heeft meerdere initiatieven genomen om de inzameling te maximaliseren. Maar vooral het aantal inzamelpunten en -mogelijkheden is belangrijk. De meeste batterijen die Bebat verzamelt komen immers uit consumentengoederen. Gemiddeld bevindt een inzamelpunt zich op 400 meter afstand van iemands woonplaats. Er is één inzamelpunt per 466 inwoners. In onze buurlanden zijn de afstanden tot inzamelpunten voor batterijen vaak veel groter. Dit dichte netwerk zorgt ervoor dat burgers minder moeite hoeven te doen om hun afgedankte batterijen in te leveren, wat een positieve invloed heeft op de inzameling.

Eind vorig jaar beschikte Bebat over 25.111 actieve inzamelpunten:

Deelnemende bedrijven

Aan de bron van deze circulaire ketting zitten uiteraard de bedrijven die al deze batterijen op de markt hebben gebracht: hetzij rechtstreeks als fabrikant of distributeur van de batterijen zelf, hetzij als fabrikant of verdeler van elektrische apparaten waarin de batterijen verwerkt zijn. Deze bedrijven hebben een wettelijke aanvaardingsplicht voor afgedankte batterijen en sluiten daarom aan bij Bebat. Eind waren dat 4.868 ‘deelnemers’, 6% meer dan in 2022. Bebat maakt een onderscheid tussen bedrijven die meer dan 10.000 batterijen per jaar op de markt brengen en bedrijven die minder dan 10.000 batterijen per jaar op de markt brengen. De eerste groep is goed voor 29% van de leden en doet op maandelijkse basis aangifte van de op de markt gebrachte batterijen. De tweede groep (71% van de lidbedrijven) hoeven maar één keer per jaar aangifte te doen. De meeste deelnemers zijn actief in de sectoren elektrische en elektronisch toestellen en multimedia, fietsen en motorfietsen en thuisbatterijen (Energy Storage Systems).

Dit is het overzicht van de deelnemende bedrijven in 2023:

Resultaten

In 2023 bedroeg het totale inzamelpercentage voor afgedankte batterijen in België 60,3%. Aangezien de producenten batterijen op de Belgische markt brengen, kan dit cijfer niet worden opgesplitst per regio of provincie. Maar het inzamelpercentage steeg wel met 5% (190 ton) ten opzichte van 2022. Dit inzamelpercentage wordt berekend door het gewicht van de ingezamelde batterijen in het referentiejaar te delen door het gemiddelde gewicht van de batterijen die in het referentiejaar en de twee voorgaande jaren op de markt zijn gebracht. Ook het gemiddelde gewicht van de op de markt gebrachte batterijen stijgt jaar na jaar. In 2023 was de stijging in de inzameling hoger dan de stijging van het gemiddelde van het op de markt gebrachte gewicht.

Toch wordt het moeilijker om het inzamelpercentage te blijven verhogen. De huidige regelgeving hanteert een referentielevensduur van drie jaar voor de berekening van dit percentage, terwijl de gemiddelde levensduur van een batterij vandaag al 5,6 jaar bedraagt. Sommige batterijen gaan zelfs 8 tot 10 jaar of langer mee. Deze langere levensduur betekent dat ze niet beschikbaar zijn voor inzameling op het moment van de berekening van het inzamelpercentage.

Europese benchmark

De jaarlijkse inzamelpercentages van afgedankte batterijen in België bleven tussen 2017 en 2023 rond 60% hangen (met een eenmalige uitschieter van 67% in 2019). De Europese Batterijverordening (EU) 2023/1542 legt zeer hoge inzameldoelstellingen op:

• 63% van de draagbare batterijen tegen 31 december 2027;
• 73% van de draagbare batterijen tegen 31 december 2030.

Deze verordening veranderde bovendien de berekeningsmethode voor het inzamelpercentage tegen uiterlijk 18 augustus 2027, gelet op de verwachte ontwikkeling van de markt en de verwachte verlenging van de levensduur van oplaadbare draagbare batterijen, om een beter beeld te krijgen van het daadwerkelijke volume van afgedankte draagbare batterijen en tegelijkertijd vergelijkbare ambities te handhaven.

Hoewel België in de Europese context een van de beste leerlingen in de klas van de circulaire economie is, blijft het dus noodzakelijk om deze percentages nog op te voeren. Bebat blijft jaarlijks inzetten op consistente en herhaalde positieve communicatie om consumenten aan te moedigen gebruikte batterijen correct selectief in te zamelen. Dat gebeurt met mediacampagnes en een permanent activeringsbeleid dat verschillende soorten gebruikers moet stimuleren en het inzamelen van afgedankte batterijen en accu’s moet faciliteren. Het uitgebreide inzamelnetwerk speelt een essentiële rol, naast de sensibilisering over het correct gebruik van batterijen.

Aanvaardingsplicht en audits

Daarnaast informeert Bebat dus de bedrijven die batterijen op de Belgische markt brengen over hun verplichtingen met betrekking tot de aanvaardingsplicht. Bebat legt uit welke mogelijkheden er zijn om aan deze verplichtingen te voldoen, om een gelijk speelveld tussen alle bedrijven te creëren. Ook buitenlandse bedrijven zijn aangesloten, zoals internetbedrijven die apparatuur of batterijen online verkopen, en buitenlandse bedrijven die de verplichtingen van Belgische ondernemingen overnemen. In vergelijking met de buurlanden is ook het deelnemersaantal van Bebat een stuk hoger in België.

Bebat voerde vorig jaar 1.527 audits uit. Die zijn belangrijk om ervoor te zorgen dat alle aangesloten bedrijven op een eerlijke manier bijdragen aan het systeem. Elk aangesloten bedrijf wordt minstens één keer om de drie jaar gecontroleerd. Afhankelijk van het aantal gedeclareerde batterijen worden de audits ter plaatse bij de deelnemer uitgevoerd (‘full audit’) of enkel online. In 2023 werd er extra aandacht besteed aan het auditeren van deelnemers actief in de nieuwe sector van de ‘Energy Storage Systems’, de thuisbatterijen waarmee particulieren en ondernemingen de overtallige opbrengst van hun eigen elektriciteitsproductie kunnen opslaan.

Bebat is wettelijk verplicht om elke deelnemer minstens één keer om de drie jaar te controleren op de juistheid van de aangiftes van de op de markt gebrachte batterijen. Omdat er steeds meer bedrijven bij Bebat aansluiten steeg het budget voor deze audits de laatste jaren snel, naar 435.000 euro in 2023.

Sinds 2021 hebben de meest voorkomende vaststellingen bij die audits betrekking op een foutief gebruik van de nomenclatuur, en feitelijke fouten in de aangifte zoals te weinig of te veel batterijen aangegeven of een verkeerde declaratiebasis. Soms blijkt de aangifte slechts een schatting. 30% van de gecontroleerde deelnemers checkte vorig jaar niet of hun buitenlandse leveranciers al dan niet zijn aangesloten bij Bebat.

• Administratie aanvaardingsplicht (vóór 1 juli) (vóór 1 april voor afgedankte batterijen en accu’s)        
• Afval en materialen - Bijzondere afvalstoffen: specifieke bepalingen voor bepaalde afvalstromen            
  

• Vlaams parlement, Schriftelijke vraag nr. 490 van Robrecht Bothuyne, 3 april 2024