Interesse?

Het aantal natuurrampen in de EU is de afgelopen twee decennia sterk toegenomen, net als de omvang van de veroorzaakte schade, zoals blijkt uit recente droogtes, hittegolven en verwoestende overstromingen in 2024. De economische verliezen als gevolg van extreme klimaatgebeurtenissen in de EU bedroegen de afgelopen tien jaar gemiddeld 26 miljard euro per jaar.

Ook aan niets doen hangt een prijskaartje: als de huidige EU-economie wordt blootgesteld aan een opwarming van de aarde met 1,5 tot 3°C boven het pre-industriële niveau (een voorzichtige raming), zou dat leiden tot een jaarlijks economisch verlies van 42 tot 175 miljard euro.

Klimaatadaptatie is geen eenmalige reactie op noodsituaties, maar een reeks preventie-, beschermings- en paraatheidsmaatregelen ter aanpassing aan feitelijke of verwachte klimaatgebeurtenissen en de gevolgen daarvan.
De EU heeft haar eerste aanpassingsstrategie in 2013 gepubliceerd en een tweede in 2021. Zij heeft daarmee de kwetsbaarheid van de EU voor klimaatverandering bevestigd. De lidstaten beslissen zelf hoe zij deze strategie uitvoeren.

Over het algemeen heeft de EU een solide kader voor toekomstige klimaatbestendigheid. De ERK-auditors onderzochten het nationale adaptatiebeleid in Frankrijk, Estland, Oostenrijk en Polen. Zij constateerden dat dit over het algemeen strookte met de EU-strategie. Maar de auditors troffen ook gevallen aan van verouderde wetenschappelijke gegevens in de nationale documenten over de aanpassingsstrategieën. Verder constateerden zij gevallen van onderschatting of weglating van de kosten van aanpassingsmaatregelen.

De omzetting van het EU- en nationaal adaptatiebeleid in lokale regels is een uitdagend proces. De EU beschouwt “het lokale niveau als het fundament van aanpassing aan de klimaatverandering”. Toch stelden de auditors bij hun onderzoek van 400 gemeenten in de gecontroleerde lidstaten vast dat de respondenten nauwelijks op de hoogte waren van strategieën en plannen voor klimaatadaptatie. Ook maakten zij geen gebruik van de EU-instrumenten voor klimaatadaptatie (Climate-ADAPT, Copernicus en het Burgemeestersconvenant).

Bij meer dan de helft van de gecontroleerde projecten werden de klimaatrisico’s doeltreffend aangepakt. De auditors stelden ook enkele goede praktijken vast. Maar ze stuitten ook op gevallen van tegenstrijdige prioriteiten, waarbij doelstellingen inzake klimaatadaptatie moesten samengaan met andere doelstellingen, zoals concurrentievermogen of regionale ontwikkeling. Zo troffen ze projecten aan die voorzagen in de behoefte aan meer irrigatie, maar het risico inhielden dat het totale waterverbruik zou toenemen. Verder constateerden ze bij een project voor overstromingsbescherming dat er nog steeds bouwvergunningen werden verleend voor nieuwe huizen in hetzelfde risicogebied. Ze vonden zelfs twee projecten die mogelijk leiden tot “maladaptatie”, d.w.z. het vergroten van de kwetsbaarheid voor of blootstelling aan klimaatverandering in plaats van deze te verminderen. Een voorbeeld van maladaptatie is het bevorderen van irrigatie voor waterintensieve gewassen in plaats van over te schakelen op minder waterintensieve gewassen. Daarnaast bieden bepaalde projecten, zoals de instandhouding van zandstranden, slechts een kortetermijnoplossing voor klimaatadaptatie.

Wat de financiering betreft, is aanpassing horizontaal van aard en is de EU-financiering afkomstig uit verschillende EU-bronnen, zoals landbouw, cohesie en onderzoek. Hierdoor is het moeilijk om de financiering te traceren. De rapportage over aanpassing moet worden verbeterd: het verslag geeft aan dat het momenteel niet mogelijk is om de vooruitgang op het gebied van klimaatadaptatie in de lidstaten te evalueren, aangezien de verslaglegging eerder beschrijvend is en geen kwantificeerbare gegevens oplevert.

Meer in senTRAL: