Op 15 april 2023 werd in ons land een nieuw KB van kracht, waardoor iedereen die werken in onroerende staat verricht op een tijdelijke of mobiele bouwplaats, verplicht een basisveiligheidsopleiding moet volgen.
Dit KB sluit aan op een eerdere cao die voor arbeiders PC 124 al in werking trad op 1 april 2022. Sinds die datum waren deze werknemers, die werkzaamheden verrichten op een bouwwerf, al verplicht om een basisveiligheidsopleiding van acht uren te volgen.
In dit artikel beantwoorden we enkele veelgestelde vragen over dit thema. Voor deze antwoorden deden we een beroep op de expertise van Enrique Benitez Alberdi, Technical Trainer bij Vinçotte Academy.
Wat houdt de verplichte basisveiligheidsopleiding in?
Door het volgen van deze klassikale opleiding moeten werknemers zich bewust worden van de risico's die aanwezig kunnen zijn op een tijdelijke of mobiele bouwplaats, ongeacht of deze risico's voortvloeien uit hun eigen activiteiten of uit de activiteiten van andere aannemers die aanwezig zijn of zullen zijn op de bouwplaats. Op die manier moet het veiligheidsniveau op bouwplaatsen verhogen en de communicatie tussen de aanwezige partijen verbeteren.
Een opleidingssessie duurt minimaal acht uren, waarbij de inhoud ervan voor het PC 124 onder toezicht staat van Constructiv. Elk paritair comité mag zelf het opleidingsprogramma voor zijn sector bepalen via een cao voor risico's en preventieve maatregelen die niet vermeld zouden zijn in de cao PC 124. Let wel: dit programma moet voldoen aan de vijf doelstellingen zoals vermeld in artikel 50bis van het KB. Na de opleiding volgt een afsluitende toetsing met meerkeuzevragen.
Deze basisopleiding moet klassikaal gevolgd wordt. Online deelname is niet mogelijk.
Wie moet deze opleiding volgen?
Zoals hierboven al aangegeven, was deze basisopleiding sinds april 2022 al verplicht voor werknemers van het PC 124 (bouw). Voor hen geldt dus geen overgangsperiode meer. Het nieuwe KB breidt de verplichting uit naar iedereen die werkzaamheden verricht op tijdelijke en mobiele bouwplaatsen. Dit betekent dat de basisveiligheidsopleiding ook gevolgd moet worden door zaakvoerders, bedienden, naar België gedetacheerde werknemers en zelfstandigen, werknemers uit een andere sector, zoals onder meer PC 111 (metaal), PC 145 (tuinbouw) of PC 149.01 (elektriciens),…
Concreet: een vrachtwagenchauffeur die louter stenen komt lossen op een bouwwerf, is niet verplicht om de opleiding te volgen. Voor een chauffeur van een betonmixer geldt deze verplichting wel, omdat hij actief deelneemt aan de werfactiviteit. Ook medewerkers van een reinigingsploeg moeten deelnemen aan deze basisopleiding.
Voor wie geldt een vrijstelling?
Deze verplichting geldt niet voor buitenlandse aannemers als zij kunnen aantonen dat zij voldoen aan vergelijkbare voorwaarden voor de basisveiligheidsopleiding voor veilig en gezond werken op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen, zoals vastgesteld in een andere EU-lidstaat.
Daarnaast bestaat voor werknemers die werkzaamheden uitvoeren op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen een vermoeden dat zij over de nodige kennis beschikken van een basisveiligheidsopleiding, als ze aan één van de volgende voorwaarden voldoen:
- het kunnen voorleggen van een attest waaruit blijkt dat de persoon in kwestie al een andere opleiding volgde met de nodige kennis over de basisveiligheid (bijvoorbeeld een VCA-attest);
- het kunnen aantonen dat men minstens vijf jaar ervaring in de afgelopen tien jaar heeft verworven in het uitvoeren van werkzaamheden op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (opgelet: in de cao PC 124 was dit in de afgelopen vijftien jaar, vanaf nu is dit in de afgelopen tien jaar).
Deze vrijstelling geldt ook voor zelfstandigen.
Tegen wanneer moet de opleiding afgerond zijn?
Als gevolg van de cao in het PC 124 (die op 1 april 2022 in werking trad), moet elke werknemer van dit PC al in orde zijn met de basisveiligheidsopleiding. Deze opleiding moest afgerond zijn op 1 oktober 2022. Nieuwe werknemers moeten de opleiding volgen binnen de maand na aanvang van hun job.
Voor alle andere personen die werkzaam zijn op een mobiele of tijdelijke werkplaats, geldt een overgangsperiode van één jaar. Dit betekent concreet dat iedereen van de nieuwe categorieën zich vóór 15 april 2024 in regel moet stellen (althans voor wie op 15 april 2023 al aan het werk was op een bouwplaats).
Arbeidskrachten (zowel zelfstandigen als werknemers) die voor het eerst op een bouwwerf aan de slag gaan, moeten al binnen de maand de opleiding gevolgd hebben (indien mogelijk vooraleer de werkzaamheden aanvatten).
Goed om weten: het KB bepaalt ook dat “de veiligheidsopleiding op regelmatige tijdstippen dient herhaald, tenzij de werkgever kan aantonen dat de kennis van de werknemers actueel blijft, door middel van regelmatige of continue opleiding of informatieverstrekking (bv. via toolboxmeetings) en via praktijkervaring”.
Wat is een tijdelijke of mobiele bouwplaats?
Wat beschouwt de wetgever als een tijdelijke of mobiele bouwplaats? Dit is een plaats waar bouwwerken of werken van burgerlijke bouwkunde worden uitgevoerd, zoals opgenomen in artikel 2 van het KB van 25 januari 2001 betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen.
In de praktijk gaat het om:
- graafwerken;
- grondwerken;
- funderings- en verstevigingswerken;
- waterbouwkundige werken;
- wegenwerken;
- plaatsing van nutsleidingen: riolen, gasleidingen, elektriciteitskabels, en tussenkomsten op deze leidingen, voorafgegaan door andere in deze paragraaf bedoelde werken;
- bouwwerken;
- montage en demontage van geprefabriceerde elementen, liggers en kolommen;
- inrichtings- of uitrustingswerken;
- verbouwingswerken;
- vernieuwbouw;
- herstellingswerken;
- ontmantelingswerken;
- sloopwerken;
- instandhoudingswerken;
- onderhouds-, schilder- en reinigingswerken;
- saneringswerken;
- afwerkingswerkzaamheden behorende bij één of meer van de hierboven vermelde werken.
Hoe ziet het programma van deze basisveiligheidsopleiding eruit?
Tijdens deze opleiding komen de volgende aspecten aan bod:
- De veiligheidsfilosofie: de risico's, het beheer en de preventie;
- De wetgeving, de reglementen, de controles en de ongevallenverslagen;
- De werkvergunning;
- De risico's en de preventiemaatregelen in verband met:
- Gevaarlijke producten en materialen;
- Brand en ontploffing;
- Werken in besloten ruimtes;
- oWerktuigen en machines;
- Het hanteren van lasten;
- Struikelen, uitglijden en vallen;
- Werken op hoogte;
- Elektriciteit;
- Lassen en aanverwante werkzaamhede;
- Geluid;
- Signalisatie.
Welke instantie is bevoegd voor de controle van deze reglementering?
De Arbeidsinspectie van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg is ter zake bevoegd.
Belangrijk: als opdrachtgever bent u verantwoordelijk voor de veiligheid op de mobiele of tijdelijke werkplaats. Daarom is het essentieel dat u attesten opvraagt bij uw onderaannemers, als bewijs dat hun werknemers voldoende opgeleid zijn.
Wat zijn de gevolgen /boetes bij niet-naleving van deze reglementering?
De Arbeidsinspectie legt de strafmaat op, in overeenstemming met het Sociaal Strafwetboek.
Meer in senTRAL:
Bronnen:
- Interview met Enrique Benitez Alberdi, Vinçotte (november 2023)
- Koninklijk besluit van 7 april 2023 tot vaststelling van een basisveiligheidsopleiding met betrekking tot tijdelijke of mobiele bouwplaatsen en tot verbetering van de communicatie op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen, Belgisch Staatsblad van 14 april 2023
- Cao van 12 mei 2022 betreffende basisveiligheidsopleidingen voor het paritair comité voor het bouwbedrijf
- https://werk.belgie.be/nl/themas/welzijn-op-het-werk/arbeidsplaatsen/tijdelijke-mobiele-bouwplaatsen-0
