Het verband tussen overmatige blootstelling aan geluid en gehoorschade is al vele jaren bewezen. Deze risico’s doen zich natuurlijk voor door luidruchtige activiteiten in de vrije tijd (concerten, cinema, sportwedstrijden…), maar heel wat mensen lopen gehoorschade op tijdens hun beroepsactiviteit. Volgens cijfers van het Federaal Agentschap voor Beroepsrisico’s Fedris uit 2019 staat ‘lawaaislechthorendheid’ op de vijfde plaats in de rangschikking van beroepsziekten. 10 à 12 procent van de actieve beroepsbevolking loopt het risico op ernstige slechthorendheid.
Omdat deze vorm van slechthorendheid amper of niet behandeld kan worden - met permanent gehoorverlies, oorsuizen en hart- en vaatziekten tot gevolg - is preventie cruciaal. Zowel de beleidsmakers als bedrijfssectoren in ons land maakten de voorbije jaren werk van preventieve acties. Zo wordt in tal van bedrijven in risicogevoelige sectoren steeds meer gehoorbescherming aangeboden om werknemers te beschermen tegen de gevaren van lawaai.
Ondanks deze inspanningen blijven extra bijsturende acties noodzakelijk. Bestaande sensibiliseringscampagnes gaan voornamelijk uit van de individuele verantwoordelijkheid van de werknemer en spelen in op kennis en attitudes ten aanzien van gehoorbescherming. Maar ze blijken niet of onvoldoende effectief. De bedrijfswereld is daarom vragende partij om effectieve tools te ontwikkelen, die werknemers actief stimuleren om gehoorbescherming op een correcte manier te gebruiken.
(foto:Unsplash - cetteup)
‘EarCovered at Work’
Om aan deze vraag te voldoen, startten onderzoekers van de Arteveldehogeschool binnen de opleiding Logopedie en Audiologie een tweejarig project (van 1 september 2019 tot 1 september 2021) om gehoorbescherming op het werk efficiënter aan te pakken.
Hanne Messely, projectmedewerker aan de Arteveldehogeschool, licht toe: “Meer dan tien jaar geleden werden tijdens stages of eindwerken van deze opleiding al regelmatig metingen in het kader van gehoorbescherming uitgevoerd in industriële sectoren. In 2015 werd deze aanpak uitgebreid naar een professionele setting in de spin-off ‘SONahs’, in samenwerking met erkende audiologen. Naar aanleiding van deze onderzoeken stelden we vast dat pbm’s op het vlak van gehoorbescherming niet of niet correct gebruikt werden, wat uiteraard zonde is van de gedane investeringen, en nadelen heeft voor de betrokken werknemers.”
In het kader van het onderzoeksproject ‘EarCovered at Work’ wil de Arteveldehogeschool:
- een eenvoudige tool ontwikkelen om na te gaan waarom gehoorbescherming niet gedragen wordt
- gehoorbescherming beter selecteren op maat van de werknemer en het bedrijf
- advies op maat aanbieden, zodat deze gehoorbescherming ook effectief gedragen wordt
- op een laagdrempelige manier werken, zodat dit ook haalbaar is voor kmo’s; dat kan bijvoorbeeld via een app voor monitoring en evaluatie
Als eerste fase in deze studie werden de factoren in kaart gebracht die bepalen waarom werknemers geen gehoorbescherming op de werkplek gebruiken. Welke elementen in de werkomgeving en eigen gedragsdeterminanten spelen hier een rol? Hiervoor maakten de onderzoekers gebruik van vernieuwende, gedragsverklarende modellen en beïnvloedende factoren uit de omgeving. Kennis van deze elementen is een belangrijke eerste stap om gehoorbeschermingscampagnes op maat van bedrijven te ontwikkelen, wat een win-winsituatie oplevert voor werknemers, werkgever en maatschappij.
Om de beïnvloedende gedragsdeterminanten en omgevingsfactoren in kaart te brengen, werden tijdens het academiejaar 2019-2020 zowel op een kwalitatieve als kwantitatieve wijze data verzameld. Via focusgroepen binnen zes bedrijven werden de ervaringen van operatoren en teamleaders beluisterd. Daarnaast vulden teamleaders en operatoren de “Beliefs About Hearing Protection and Hearing Loss” (NIOSH) in, een gestandaardiseerde vragenlijst die peilt naar de attitudes met betrekking tot gehoorbescherming en gehoorverlies. Verder werden ook individuele interviews afgenomen bij preventieadviseurs die fungeren als omgevingsactor.
Hanne Messely: “De grote sterkte van ons onderzoeksproject is dat we zeer uiteenlopende bedrijfssectoren benaderen: voeding, metaal, houtverwerking, bouw, transport,… Dat geeft ons een zeer breed beeld van risico’s die in het bedrijfsleven aangepakt kunnen worden.”
Assessment-instrument
Op basis van de verzamelde data ontwikkelden de onderzoekers nog tijdens hetzelfde academiejaar een assessmentinstrument, met een bundeling van beïnvloedende gedragsdeterminanten en omgevingsfactoren op drie niveaus: een luik voor de operatoren, de teamleaders en preventieadviseurs. Met dit assessmentinstrument kunnen zowel de sterke punten als groeikansen in een bedrijf geïdentificeerd worden, om hierop de gedrags- en veranderdoelen te bepalen.
Tijdens het huidige academiejaar (2020-2021) wordt dit instrument op grotere schaal gevalideerd in Vlaamse industriële bedrijven. Daarnaast wordt het ‘Intervention Mapping Protocol’ verder gevolgd: gefundeerde theorieën, methodes en toepassingen worden geselecteerd om tot de gedragsverandering te komen. Op basis hiervan komt de eigenlijke doelstelling voor de toekomst in beeld: de ontwikkeling van een interventie op maat die werknemers stimuleert om de aangereikte gehoorbescherming (correct) te dragen.
“Overmatige blootstelling aan lawaai kan in grote mate aangepakt worden door het aanpassen van individueel gedrag,” stelt Hanne Messely. “Toch mogen ook omgevingsfactoren niet uit het oog verloren worden. Vanuit ons project zijn we er ook van overtuigd dat aanpassingen aan de werkomgeving kunnen leiden tot gewenst gedrag. Een typische aanpak hierbij is het gebruik van de nudging-techniek, waarbij werknemers op een subtiele manier een duwtje in de rug krijgen om gewenst gedrag te vertonen. Dit kan bijvoorbeeld door het aanbrengen van sensibiliserende affiches op strategische plaatsen op de werkplek.”
Meer over dit onderzoeksproject vindt u op EarCovered at Work
Bronnen:
-Artevelde Hogeschool Gent
-Prebes 
