Het statistisch jaarverslag 2020 van Fedris betreffende de beroepsziekten is verschenen. De cijfers tonen de enorme impact van de covid-pandemie, ook in de werkomgeving.
Fedris staat als overheidsinstantie in voor de verzekering tegen beroepsziekten van werknemers in de privésector, van stagiairs en van personeelsleden van de provinciale en plaatselijke overheidsdiensten (provincies, steden, gemeenten, OCMW’s en intercommunales). Elk jaar publiceert Fedris een uitgebreid verslag met de detailgegevens over de behandelde beroepsziekten in het voorgaande jaar. Het 260 pagina's tellend document zelf is niet zo vlot leesbaar, omdat het voornamelijk bestaat uit lange tabellen zonder bijhorende synthese. In dit artikel geef ik de punten weer die me het meest zijn opgevallen.
COVID-19
Het grootste verschil met de voorgaande jaren zijn uiteraard de aangiftes en aanvragen in verband met COVID-19. Hierover heb ik al in andere artikels uitgeweid (zie links onderaan) en ga ik in dit artikel niet opnieuw in. Het is wel de moeite om nog eens te vermelden dat er in een normaal jaar 2.000 tot 3.000 aangiften van beroepsziekten worden ingediend bij Fedris en 5.000 à 8.000 aanvragen tot schadeloosstelling. In 2020 waren er 15.348 aangiften en 17.414 aanvragen, waarvan 13.780 aangiften en 10.683 (quasi) enkel voor COVID-19. Dit heeft de focus in 2020 dus duidelijk verschoven.
De aangiftes
Wanneer de preventieadviseur-arbeidsarts een beroepsziekte bij een werknemer vaststelt, moet die hiervan aangifte doen. Uit een aangifte kan later (of op hetzelfde moment) ook een aanvraag tot schadeloosstelling volgen, maar dat is niet noodzakelijk het geval. Ook kan men onmiddellijk een aanvraag doen zonder een bijhorende aangifte.
- Zoals al vermeld waren 13.780 van de 15.348 aangiften voor COVID-19 (codes 1.404.03 en 1.404.04).
- Van de resterende 1.568 aangiftes was bijna de helft (690) voor peesaandoeningen door overbelasting (code 1.606.22). Ook zenuwschade in de onderrug was ruim vertegenwoordigd, met 222 aangiftes van aantasting van de zenuwfunctie door druk (code 1.606.51) en 134 aangiftes van mono- of polyradiculair syndroom (code 1.605.03).
- Gehoorschade door lawaai was met 143 aangiftes een laatste grote groep van aangiftes in de groep van door fysische agentia veroorzaakte beroepsziekten.
- Enkel geobjectiveerde gevallen van tuberculose (code 1.404.01) haalde met 133 aangiftes ook nog meer dan 100.
- Dus zoals elk jaar zijn er slechts enkele aangiftes van overige beroepsaandoeningen veroorzaakt door chemische agentia, allergische huid- en longaandoeningen en inademing van overige stoffen. Ik vermoed wel dat hier een onderschatting is van het reële aantal beroepsziektes; bv. wat betreft silicose (code 1.301.11) zullen er wellicht veel meer dan 3 werknemers met deze beroepsaandoening zijn, nu nog ongedetecteerd.
Per sector zijn de grootste aantallen (wederom vnl. door covid) per conto van de gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, en openbaar bestuur (resp. 11.813 en 930 aangiftes). Er waren ook 196 aangiftes voor werknemers in het onderwijs, en 183 uit de bouwnijverheid.
De aanvragen
10.683 van de 17.414 aanvragen waren voor longziekten; haast zeker quasi allemaal veroorzaakt door het SARS-CoV-2-virus. Twee derde van de 2.373 aanvragen voor tendinopathieën, en van de 1.161 aanvragen voor aantasting van de zenuwfunctie door druk, waren voor vrouwelijke werknemers. Bij radiculair syndroom t.h.v. de lendenwervelzuil (1.068 aanvragen) en overige been- en gewrichtsaandoeningen (1.007 aanvragen) was de verhouding omgekeerd.
Van de aanvragen werden er 4.553 geweigerd, voornamelijk (4.410) omdat de aanvraag ongegrond werd verklaard. Aanvragen voor covid worden relatief weinig geweigerd (251 op 2.531), anders dan bijvoorbeeld peesaandoeningen (1.495 weigeringen op 2.330 aanvragen) of gehoorschade (304 weigeringen op 358 aanvragen). En zo zijn ook 34 op 54 aanvragen van schadeloosstelling voor silicose geweigerd. Wordt deze aandoening te weinig onderkend door Fedris, of zijn de dossiers bij aanvraag te weinig onderbouwd?
De preventie van beroepsziekten
6.176 van de 37.650 terugbetalingen van vaccins tegen hepatitis A en B werden geweigerd, voornamelijk omwille van procedurefouten. Dit aantal is in 2020 gestegen, omdat de procedure verstrengd is.
Het programma "Preventie van rugaandoeningen" zit in stijgende lijn, met 742 ontvangen aanvragen in 2020. Zes op de tien aanvragen is voor vrouwelijke werknemers, iets meer dan de helft is voor 45-plussers. Hier is nog bijzonder veel ruimte tot verdere groei.
Sinds 2019 is er ook een pilootproject inzake de preventie van burn-out gerelateerd aan het werk, maar in dit verslag wordt hier vreemd genoeg met geen woord over gerept.
Metingen in het kader van preventie
Fedris ontving in 2020 124 aanvragen, met 144 metingen. Ruim de helft ervan waren voor blootstelling aan chemische agentia. Ook geluidsmetingen en metingen van blootstelling aan trillingen werden uitgevoerd. Er waren sporadische aanvragen van werkpost- of ergonomische analyse.
Er werden 1.689 kwantitatieve risicoanalyses uitgevoerd op basis van bemonstering en labo-onderzoeken. Zo waren er 293 analyses op inhaleerbaar of inadembaar stof; 155 analyses op alifatische of alicyclische koolwaterstoffen en 56 analyses op silica.
Uitkeringen
Fedris betaalde in december 2020 iets meer dan 11 miljoen euro uitkeringen uit voor blijvende ongeschiktheid (partieel of volledig), bijna 90% aan mannen. Rugletsels door trillingen blijven met ruim 2 miljoen euro aan uitkeringen de grootste groep, en ook gehoorschade is met 1,3 miljoen euro een belangrijke factor. Ook voor silicose wordt bijna een miljoen euro uitgekeerd, nog voornamelijk voor de voormalige mijnwerkers. Globaal gezien merken we dat het aantal rechthebbenden gestaag daalt; waar er nog 68.867 (ex-)werknemers waren in 2001, resteren er nog 44.175 in 2020. Ook het totaal van uitgekeerde bedragen is gedaald, van bijna 17 miljoen euro in 2001 naar nu dus 11 miljoen.
Het globaal totaal aan verzekeringsuitgaven van Fedris in 2020 voor tijdelijke of definitieve verwijdering uit een beroepsrisico, geneeskundige verzorging, tijdelijke en blijvende arbeidsongeschiktheid, en vergoedingen aan rechthebbenden, bedraagt 230.801.761 miljoen euro. De twee meest vertegenwoordigde sectoren zijn "winning van steenkool, bruinkool en turf" (de mijnen dus; ruim 42 miljoen euro) en de bouwnijverheid (41 miljoen euro). De gezondheidszorg staat met een kleine 15 miljoen euro op een verre derde plaats.
Vertekend beeld
Het statistisch verslag over de beroepsziekten van 2020 geeft een duidelijk vertekend beeld door de massale impact van COVID-19. Er blijven desalniettemin ‘evergreens’ aanwezig van pees- en zenuwaandoeningen door overbelastingsletsels. De historische impact van uitkeringen aan ex-mijnwerkers neemt elk jaar af. Er is nog veel groeimarge voor de door Fedris terugbetaalde preventieprogramma's van lage rugpijn, alsook voor het pilootproject ter preventie van burn-out.
Bron: Fedris statistisch jaarverslag 2020 betreffende de beroepsziekten