Bij de coronapandemie ging de meeste aandacht naar de medische, virologische en epidemiologische impact van de crisis. Maar zoals in vele crisissituaties komen ook hier onverwachte effecten in andere domeinen aan de oppervlakte. Uit een nieuw rapport van de Hoge Gezondheidsraad blijkt dat Covid-19 en de manier waarop landen de overdracht ervan beperken, een belangrijke impact hebben op het milieu. Maar ook het omgekeerde effect treedt op: de milieuomgeving heeft een impact op de besmettingsgraad. De coronapandemie legt bloot hoe intens menselijke, dierlijke en planetaire gezondheid met elkaar verweven zijn.
Recente overzichtsstudies hebben aangetoond dat van de 17 ‘Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties’ maar liefst 13 doelstellingen onder grotere druk zijn komen te staan omwille van de gezondheidscrisis. Duurzame ontwikkeling houdt zowel verband met ecologische als met economische en maatschappelijke aspecten.
De impact van de lockdown op economie en milieu
De lockdownmaatregelen hadden zoals verwacht een enorm effect op de economie. In heel wat sectoren moesten bedrijven noodgedwongen hun activiteiten stopzetten, verloren mensen hun job (in het beste geval tijdelijk, in het slechtste geval permanent), en werden overheden geconfronteerd met enorme compenserende uitgaven voor steunmaatregelen, met alle gevolgen van dien voor hun begroting.
Maar ook op maatschappelijk vlak waren de gevolgen ingrijpend. Contactbeperkingen sloegen grote gaten in het sociale weefsel, met verhoogde psychosociale problemen bij ouderen, jongeren en andere kwetsbare groepen in de samenleving tot gevolg.
Op het vlak van het milieu hadden de lockdownmaatregelen echter positieve kortetermijneffecten, zoals een lagere luchtverontreiniging en betere waterkwaliteit. Dankzij de vermindering van het verkeer en industriële activiteiten registreerden onderzoekers een lagere uitstoot van broeikasgassen. De vraag is, hoe we deze positieve impact postcorona kunnen beschermen en verlengen.
Anderzijds zorgden de pandemie en de bijhorende hygiënemaatregelen tot een massaal gebruik van maskers, handschoenen, ontsmettingsgel en andere beschermingsmiddelen. Vooral het thuisgebruik hiervan leidde tot een enorme hoeveelheid (semi-)medisch afval in het milieu, terwijl specifieke maatregelen om dit probleem aan te pakken nog steeds ontbreken.
Invloed van milieueffecten op coronabesmettingen
Milieueffectenstudies tonen aan dat klimatologische en luchtverontreinigingsparameters gelinkt zijn aan een verhoogde besmettingsgraad van het virus. Uit onderzoek blijkt dat temperatuur en luchtvochtigheid een invloed lijken te hebben op de verspreiding van het Covid-19-virus. Het virus gedijt goed in de winter, maar zodra de temperatuur stijgt vermindert de transmissie. Hoe hoger de luchtvochtigheid, des te sneller het aantal besmettingen zou stijgen. Het is echter nog niet helemaal duidelijk welke mechanismen achter deze verbanden schuilen.
Covid-19 infecteert in de eerste plaats de luchtwegen. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat een verhoogde luchtverontreiniging een negatieve impact heeft op de vatbaarheid en ontwikkeling van de ziekte. Een kleine toename van de concentratie fijn stof in de lucht met 1 microgram wordt in verband gebracht met een langere beademingstijd bij gehospitaliseerde covid-patiënten, en mogelijk zelfs met een toename van het sterftecijfer met 8% tot 11%. Ook de bevolkingsdichtheid lijkt een bepalende rol te spelen.
Pleidooi voor holistische benadering
In haar rapport pleit de Hoge Gezondheidsraad voor een interdisciplinaire, holistische benadering om de effecten van Covid-19 in kaart te brengen. Om een samenhangende en doeltreffende preventie- en beheersingsstrategie te ontwikkelen, moet de interactie tussen verschillende gezondheidsdomeinen bestudeerd worden. De Hoge Gezondheidsraad adviseert dan ook om milieu- en gezondheidsgegevens structureel te integreren in het monitoring- en waarschuwingssysteem, ter voorbereiding van toekomstige virale uitbraken.
Bron: Hoge gezondheidsraad 
