Volgens het Europees Milieu Agentschap (EEA) blijft luchtverontreiniging nog steeds de belangrijkste milieuoorzaak van vroegtijdige sterfte in de EU. Die gezondheidsschade zorgt voor zowat 300.000 voortijdige sterfgevallen per jaar en daarbij zijn fijnstof, NO₂ en ozon (O₃) de schadelijkste stoffen. Maar die stoffen zijn ook een bedreiging voor de natuurlijke ecosystemen en de biodiversiteit.
Strengere grens- en streefwaarden voor 2030
In oktober 2022 stelde de Europese Commissie een herziening van de EU-luchtkwaliteitsregels voor. De herziening kwam er na een evaluatie (zgn. “fitness check”) van de beide richtlijnen voor de luchtkwaliteit (Richtlijn 2008/50/EG en Richtlijn 2004/107/EG). Het Commissievoorstel voorziet de integratie van beide richtlijnen. Het bevat ook ambitieuzere doelstellingen voor 2030 om de doelstelling van het actieplan voor nul-vervuiling (“zero pollution”) tegen 2050 te bereiken. Het voorstel voorziet ook in een recht op compensatie als er sprake is van gezondheidsschade als gevolg van een schending van de luchtkwaliteitsregels van de EU.
Op 27 juni nam de Milieucommissie van het Europees Parlement haar standpunt over de herzieningsvoorstellen aan. Het rapport - aangenomen met 46 stemmen voor, 41 tegen en 1 onthouding - stelt strengere grens- en streefwaarden voor 2030 vast voor verschillende verontreinigende stoffen. Het betreft onder meer fijnstof (PM2,5, PM10), NO2 (stikstofdioxide), SO2 (zwaveldioxide) en O3 (ozon). Het rapport stelt ook dat de komende herzieningen zullen zorgen voor een volledige en voortdurende afstemming op de meest recente luchtkwaliteitsrichtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
Naar meer bemonsteringspunten voor luchtkwaliteit
De Milieucommissie onderstreept de noodzaak om het aantal bemonsteringspunten voor de luchtkwaliteit te vergroten. Op locaties waar hoge concentraties ultrafijnstof (UFP), zwarte koolstof, kwik en ammoniak (NH3) waarschijnlijk voorkomen, zou er één bemonsteringspunt per miljoen inwoners moeten zijn. Dit is hoger dan wat door de Commissie is voorgesteld, namelijk één per vijf miljoen inwoners en dan nog enkel voor UFP. In stedelijke gebieden zou er per twee miljoen inwoners ten minste één monitoring-supersite moeten zijn die representatief is voor de blootstelling van de algemene stedelijke bevolking. In het Commissievoorstel was die vereiste ook lager, namelijk één per 10 miljoen inwoners.
Op 13 september volgde de plenaire stemming over het rapport van de Milieucommissie. 363 EP-leden stemden voor, 226 tegen en 46 onthielden zich. Het EP gaf dus een duidelijk signaal voor strengere 2035-grens- en streefwaarden voor de verschillende verontreinigende stoffen, waaronder zwevende deeltjes (PM2,5, PM10), NO2 (stikstofdioxide), SO2 (zwaveldioxide) en O3 (ozon). De nieuwe regels zullen ervoor moeten zorgen dat de luchtkwaliteit in de EU niet schadelijk is voor de menselijke gezondheid, natuurlijke ecosystemen en biodiversiteit. De EU regels zullen ook volledig in overeenstemming moeten zijn met de meest recente richtsnoeren voor luchtkwaliteit van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De EP-leden benadrukken ook dat de door de Commissie voorgestelde luchtkwaliteitsnormen een tussentijdse doelstelling moeten zijn die zo spoedig mogelijk, en uiterlijk in 2030, moet worden bereikt.
Harmonisatie van luchtkwaliteitsindexen in EU
Het EP wil de momenteel versplinterde en onduidelijke luchtkwaliteitsindexen in de hele EU harmoniseren. Indexen moeten vergelijkbaar, duidelijk en publiek beschikbaar zijn, met updates per uur zodat burgers zichzelf kunnen beschermen tijdens hoge niveaus van luchtverontreiniging (en nog voordat verplichte alarmdrempels worden bereikt). Deze indexen zullen informatie bevatten over symptomen die verband houden met pieken van luchtverontreiniging en de daarmee samenhangende gezondheidsrisico’s voor elke verontreinigende stof. Die informatie moet ook zijn afgestemd op kwetsbare groepen. De EP-leden stellen ook dat burgers een sterker recht op schadevergoeding moeten hebben wanneer de nieuwe regels worden geschonden en ze schade hebben opgelopen.
Luchtkwaliteitsstappenplannen voor alle lidstaten
De EP-leden stellen voor dat, naast de luchtkwaliteitsplannen die nodig zijn wanneer EU-landen de limieten overschrijden, alle lidstaten ook luchtkwaliteitsstappenplannen moeten opstellen met maatregelen op korte en lange termijn om aan de nieuwe grenswaarden te voldoen.
Met deze positie is het Europees Parlement alvast klaar voor de onderhandelingen met de Raad over de definitieve inhoud van de herziening van de EU-wetgeving inzake luchtkwaliteit. De Raad heeft echter nog geen standpunt ingenomen en in het programma van huidig EU-voorzitter Spanje staan maar vage beleidsintenties over milieu…
Meer op senTRAL:
Bronnen:
- Air pollution: MEPs want stricter limits to achieve zero pollution by 2050 | News | European Parliament (europa.eu)
- Revision of EU air quality legislation (europa.eu)
- the-spanish-presidency-programme.pdf (europa.eu)
