Plastics worden inmiddels overal teruggevonden, van de diepste zeeën tot hoog in de atmosfeer en in talloze levende organismen. Naarmate het wetenschappelijk bewijs voor de schade aan het milieu en de mens zich uitbreidt worden die kunststoffen meer en meer als een wereldwijde bedreiging beschouwd. En recyclage is niet altijd de oplossing. Integendeel: vaak zal recyclage de verspreiding van gevaarlijke chemicaliën nog bevorderen. Meer internationale regulering zal de chemische samenstelling van kunststofafval transparanter moeten maken.
In het kader van de Verenigde Naties hebben landen inmiddels besloten om te onderhandelen over een wettelijk bindend instrument om deze plasticvervuiling een halt toe te roepen. Om dit doel te bereiken moet de totale levensduur van kunststoffen bekeken worden: niet alleen de productie maar ook het gebruik, het afvalbeheer en de sanering. Plastic materialen en afvalstromen zijn complex, en niet alle kunststoffen zijn hetzelfde. Voor gerecycleerde plastics geldt dat nog meer: die bevatten vaak schadelijke chemicaliën of zijn verontreinigd door andere stoffen.
Verborgen export van schadelijke stoffen
In de academische publicatie “Conversation” hebben de Zweedse wetenschappers Bethanie Carney Almroth (hoofddocent Biologische en Milieuwetenschappen aan de Universiteit van Göteborg) en Eric Carmona Martinez (Helmholtz Centrum voor Milieuonderzoek-UFZ) de resultaten van hun onderzoek beschreven, waarin de concentratie aan verontreinigende stoffen werd gemeten in gerecycleerde pellets van 28 kleinschalige recyclagebedrijven in het zuidelijk halfrond. Die landen werden uitgekozen omdat heel veel plastic afval wordt geëxporteerd naar minder ontwikkelde landen die weinig tot geen eisen stellen aan de samenstelling van dat kunststofafval. Het onderzoek ging specifiek over installaties in Kameroen, Mauritius, Nigeria, Tanzania en Togo in Afrika en andere in Azië, Europa en Zuid-Amerika.
De onderzoekers vonden 191 pesticiden, 107 farmaceutische producten en 81 industriële verbindingen in de gerecycleerde plastic pellets. Daar zaten heel wat gevaarlijke chemicaliën bij die de kunststoffen eigenlijk ongeschikt maken voor hergebruik. De resultaten van de studie kunnen informatie opleveren voor de regelgeving voor kunststofrecyclage, schrijven Almroth en Martinez: het is noodzakelijk om de chemische samenstelling van plastic afval grondig te controleren voorafgaand aan het recyclageproces.
Chemicaliën uit de levenscyclus van de producten
Er worden vandaag meer dan 13.000 chemicaliën gebruikt bij de productie van kunststofmaterialen en -producten. Zo zijn er duizenden specifieke additieven, maar er zijn ook stoffen die onbedoeld worden toegevoegd. Die kunnen ontstaan tijdens de productie of de levensduur van kunststoffen. Duizenden van die chemicaliën hebben gevaarlijke eigenschappen, van sommige andere zijn de gezondheidsrisico's nog onbekend. En zowel bij de productie als in de andere levensfases van producten (gebruik, afval en recyclage) kunnen nog andere chemische stoffen het materiaal verontreinigen. De precieze chemische samenstelling van gerecycleerde plasticsmaterialen is daarom heel vaak onbekend.
Dit is uiteraard niet de eerste studie die de aanwezigheid van kunststofadditieven in gerecycleerde materialen rapporteert. Ook in eerdere onderzoeken werden chemicaliën teruggevonden waarvan bekend is dat ze negatieve effecten hebben op de gezondheid, zoals ftalaten (plastic weekmakers) en bisfenolen zoals BPA en UV-stabilisatoren (die worden gebruikt om plastic te beschermen tegen schade door de zon en tegen vergeling). In de Zweedse studie zijn nog heel wat andere chemische stoffen in gerecycleerd plastic geïdentificeerd die schadelijk kunnen zijn voor mensen of andere organismen, zoals pesticiden, geneesmiddelen en geurstoffen. Andere chemicaliën zijn afkomstig van de verbranding van natuurlijke materialen, met name organische chemicaliën die worden gebruikt voor industriële toepassingen zoals verf en ultravioletfilters. Veel van de chemische stoffen die in dit onderzoek gevonden zijn kunnen de kunststoffen tijdens het gebruik verontreinigd hebben. Een plastic vat waarin pesticiden werden opgeslagen absorbeert een deel van die pesticiden. Kunststoffen die onderweg in het milieu zijn beland absorberen vaak organische verontreinigende stoffen. In totaal kwantificeerden de onderzoekers 491 verschillende chemische stoffen, deels toegevoegd voor specifieke toepassingen en deels als resultaat van de afbraak van producten.
Een tweede vaststelling was dat amper één procent hiervan onder internationale regelgeving in bestaande multilaterale milieuovereenkomsten valt. Sommige nationale en regionale wetten reguleren de toegestane concentratie van gevaarlijke chemische stoffen in specifieke kunststofproducten. Maar voor de meeste chemische bestanddelen van kunststofrecyclaat schiet die regelgeving tekort. Er is nood aan een transparante rapportage van chemische stoffen in kunststoffen doorheen de hele waardeketen. Er zijn ook geen wetten die het monitoren van chemische stoffen in gerecycleerde materialen verplichten, stellen de onderzoekers vast. “Er zijn strengere en meer wereldwijd gecoördineerde maatregelen nodig,” is de conclusie.
Meer transparantie
Om de kwaliteit van gerecycleerd plastic te beoordelen is het cruciaal te weten welke chemicaliën aanwezig zijn en in welke concentraties. Deze informatie kan een leidraad zijn voor regelgeving over hoe kunststofrecyclaten gebruikt mogen worden. Ze zal ook waardevol zijn voor producenten van kunststoffen, afvalverwerkers, consumenten en het wetenschappelijk onderzoek.
Om meer materialen veilig te recycleren zijn er dus verschillende aanpassingen van de internationale regelgeving nodig. Het onderzoek doet enkele voorstellen:
- meer transparantie over het gebruik van chemische stoffen en de risico's ervan;
- chemische vereenvoudiging van de productie, zodat er minder en minder giftige chemicaliën mogen worden gebruikt;
- verbeterde infrastructuur voor afvalbeheer met gescheiden afvalstromen;
- verbeterde recyclageprocedés waarin monitoring van gevaarlijke chemicaliën vereist is.
Vereenvoudigde chemie
De onderzoekers pleiten onder meer voor een chemische vereenvoudiging van de productie, waarmee ze vooral de additieven viseren. Door die chemische samenstelling te vereenvoudigen moeten de duurzaamheid en de veiligheid van die kunststofproducten verbeterd worden, maar het zal ook de naleving van de regelgeving bevorderen. Het zal fabrikanten helpen om de milieueffecten en nadelige gezondheidseffecten van complexe chemische formuleringen tot een minimum te beperken. Eenvoudigere chemische structuren verbeteren ook het recyclagepotentieel van kunststoffen en maken recyclageprocessen efficiënter en kosteneffectiever. Chemische vereenvoudiging kan bovendien potentiële gezondheidsrisico's bij de afvalverwerking reduceren. Vanuit het perspectief van regelgeving ondersteunt chemische vereenvoudiging duidelijkere en beter afdwingbare veiligheidsrichtlijnen.
De Zweedse onderzoekers zien zo’n chemische vereenvoudiging als een cruciale stap naar duurzame productie en gebruik van kunststoffen. Maar de landen moeten ook werken aan een wettelijk instrument om een einde te maken aan deze vervuiling.
Meer in senTRAL:
Bron:
- The Conversation, 16 januari 2024
