Siloxanen D4, D5 en D6 worden veel gebruikt in alledaagse producten vanwege hun unieke materiaaleigenschappen. Hun toxicologische en gevaarlijke eigenschappen brengen echter risico's met zich mee voor zowel de gezondheid als het milieu. Daarom heeft Europa maatregelen genomen om het gebruik van deze siloxanen in consumentenproducten te beperken en hun uitstoot in het milieu te verminderen.
Toepassingen en voordelen
Siloxanen vervullen diverse functies in producten. Ze dienen als rubber, antischuimmiddelen, glansverbeteraars, smeermiddelen, weekmakers en anti-adhesielagen. In de cosmetica-industrie verbeteren ze de smeerbaarheid van producten en helpen ze de huid gehydrateerd te houden. Hierdoor worden siloxanen op grote schaal toegepast in uiteenlopende industrieën, zoals cosmetica, reinigingsproducten, medische hulpmiddelen en onderhoudsproducten voor voertuigen.
De siloxanen D4, D5 en D6, ook bekend als octamethylcyclotetrasiloxaan, decamethylcyclopentasiloxaan en dodecamethylcyclohexasiloxaan, zijn monomeren die worden gebruikt bij de productie van siliconepolymeren. Ze kunnen ook zelfstandig of in verschillende mengsels worden toegepast, zowel door consumenten als professionals.
Gevaren van siloxanen
D4, D5 en D6 zijn geïdentificeerd als zeer zorgwekkende stoffen (SVHC) vanwege hun persistente en bioaccumulatieve eigenschappen. Deze chemicaliën zijn resistent tegen afbraak door zonlicht of andere milieu-invloeden en kunnen zich ophopen in het milieu. Ze hebben de neiging om na vrijlating langdurig aanwezig te blijven en kunnen grote afstanden afleggen wanneer ze in de lucht of water terechtkomen.
Deze stoffen kunnen ernstige schade toebrengen aan mens en dier. Ze hopen zich op in levende organismen en kunnen ziekten veroorzaken bij hoge concentraties. D4 is bijvoorbeeld zeer giftig voor waterleven en kan mogelijk de vruchtbaarheid van mensen schaden.
Werknemers kunnen gezondheidsrisico's door siloxanen lopen op werkplekken waar deze chemicaliën worden gebruikt of verwerkt. Dit kan voorkomen in fabrieken waar siliconepolymeren worden geproduceerd, in laboratoria waar siloxanen als oplosmiddelen worden gebruikt, en in de cosmetische en farmaceutische industrie tijdens de productie van producten die siloxanen bevatten. Blootstelling kan plaatsvinden via inademing van dampen, direct huidcontact of inslikken van verontreinigde stoffen. Onvoldoende ventilatie, gebrek aan persoonlijke beschermingsmiddelen en het niet naleven van veiligheidsprotocollen kunnen het risico op schadelijke gezondheidseffecten vergroten, zoals huidirritatie, ademhalingsproblemen en, bij langdurige blootstelling, ernstigere aandoeningen.
Beschermende maatregelen
Om de milieu-impact van deze siloxanen te beperken, heeft Europa in 2018 het gebruik van D4 en D5 in afwasbare cosmetica zoals zeep en shampoo beperkt. Cosmetische producten zijn de grootste bron van deze uitstoot in het milieu, verantwoordelijk voor 94% van de EU-uitstoot.
In 2024 werd een nieuwe verordening aangenomen om de uitstoot verder te minimaliseren. Vanaf 6 juni 2024 worden D4, D5 en D6 beperkt in zowel afwasbare als niet-afwasbare cosmetica, evenals in een reeks andere consumenten- en professionele producten. Deze nieuwe beperkingen treden in werking na een overgangsperiode van twee jaar, met specifieke langere periodes voor bepaalde toepassingen:
- 6 juni 2027: Niet-afwasbare cosmetische producten.
- 6 juni 2031: Medische hulpmiddelen, geneesmiddelen en diergeneesmiddelen.
- 6 juni 2034: Gebruik van D5 als oplosmiddel voor droogkuis van textiel, leer en bont.
Er zijn uitzonderingen toegestaan voor bepaalde industriële en professionele toepassingen, evenals voor sommige consumentenproducten die residuen van D4, D5 en D6 bevatten.
Nieuwe EU-verordening beperkt gebruik van siloxanen
Door deze maatregelen beoogt Europa de gezondheid van mens en milieu beter te beschermen tegen de schadelijke effecten van siloxanen.
Meer in senTRAL:
Bronnen:
- News.Belgium - Nieuwe EU-verordening beperkt siloxanen, gevaarlijke chemische stoffen
- FOD Volksgezondheid - Siloxanen
- EUR-Lex - Document 32024R1328
